ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
Air Pollution
ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਸਾਇਣ, ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਜ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਤਾਜ਼ੀ ਹਵਾ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ, ਆਦਿ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹਵਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਬਲਕਿ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਰੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕੋਪ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਪੰਝੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਾਧੇ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿਮਨੀ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਫੇਰੇ ਨਿਕਲਦੇ ਧੂੰਏਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਉਦਯੋਗਾਂ, ਤੇਲ ਰਿਫਾਇਨਰੀ, ਖੰਡ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਧਾਤੂ ਅਤੇ ਗੱਤੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਤੋਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਈਡ, ਸਲਫਰ, ਲੀਡ, ਬੇਰੀਲੀਅਮ, ਜ਼ਿੰਕ, ਕੈਡਮੀਅਮ, ਪਾਰਾ ਅਤੇ ਧੂੜ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਹਨਾਂ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਈਡ ਗੈਸ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅੱਜ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਆਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਵੱਧਦੀ ਅਬਾਦੀ, ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਹੇ ਲੋਕ ਵੀ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦਰੱਖਤਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਕੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸਲਫਰ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਧੂੜ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ ਦਿੱਲੀ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਮੁੰਬਈ, ਚੇਨਈ, ਕਾਨਪੁਰ ਆਦਿ। ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਪਖਾਨਿਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਫਾਈ ਦੀ ਘਾਟ ਵੀ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਰੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਰੀਰ ਸੜਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡੀਓਡੋਰੈਂਟ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਮਾ, ਬ੍ਰੌਨਕਾਈਟਸ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਫੇਫੜਿਆਂ ਦਾ ਕੈਂਸਰ, ਖੰਘ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਣ, ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਨਮੂਨੀਆ, ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਉਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ੁਕਾਮ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਲਫਰ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਐਂਫੀਸੀਮਾ ਨਾਮ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੱਜ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ-ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਉਪਯੋਗਤਾਵਾਦ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮਾੜਾ ਹੈ, ਪਰ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
